Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

Αφιέρωμα στη μαύρη λίστα του Χόλυγουντ: η λαίλαπα του Μακαρθισμού (Κυριακές 1 και 8 Ιουνίου)


Κυριακή 1 Ιουνίου στις 8.00μ.μ.

Η Βιτρίνα (The Front),του Μάρτιν Ριτ

Κωμωδία, Αμερική, έγχρωμη, 95’, 1976
με τους Γούντι Αλεν, Zερό Μόστελ, Χέρσελ Μπερναρντί

Η Αμερική του μακαρθισμού και της επιβολής επαγγελματικών απαγορεύσεων στους “αντεθνικώς φρονούντες” μέσα από την ιστορία ενός απολίτικου ανθρώπου που δέχεται να υπογράφει για λογαριασμό του “αποκλεισμένου” σεναριογράφου φίλου του. Ο Γούντι Αλεν, πρωταγωνιστής της ταινίας, προσπαθώντας να βοηθήσει ένα φίλο του κομμουνιστή συγγραφέα, υπογράφει τα έργα του παίρνοντας το 10% των κερδών. Σιγά-σιγά γίνεται η “βιτρίνα” και για άλλους αποκλεισμένους συγγραφείς από την επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, ώσπου, ήδη διάσημος, καλείται και ο ίδιος να καταδώσει αντιφρονούντες συναδέλφους του

Η ταινία είναι, εν μέρει, αυτοβιογραφική, αφού πολλοί συντελεστές της, ο σκηνοθέτης Μάρτιν Ριτ, οι ηθοποιοί Ζερό Μόστελ και Χέρσελ Μπερναρντί, καθώς και ο σεναριογράφος Γουόλτερ Μπερνστάιν συγκαταλέγονται στα απροσκύνητα θύματα της Μαύρης Λίστας.

Αφιέρωμα: Η “Μαύρη Λίστα” του Χόλυγουντ – Η λαίλαπα του Μακαρθισμού

Το Σεπτέμβριο του 1947, δεκαεννιά παράγοντες της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας καλούνται να παρουσιαστούν ενώπιον της Επιτροπής κατά των Αντιαμερικανικών Ενεργειών, HUAC (House on Un-American Activities Committee), η οποία έχει συσταθεί ήδη από το 1938. Στόχος της επιτροπής είναι να αποδείξει ότι “μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος” κυριαρχούν στην Ένωση Σεναριογράφων και ότι προπαγανδίζουν υπόγεια τις ιδέες τους στις ταινίες. Είναι η αρχή του Μακαρθισμού (Τζόζεφ Μακάρθι, πρόεδρος της HUAC). 

Δέκα απ' αυτούς αρνούνται να καταθέσουν, δηλώνοντας ότι δεν έχουν να δώσουν εξηγήσεις για τις προσωπικές πολιτικές επιλογές τους και καταγγέλλουν την επιτροπή ως αντισυνταγματική. Κατηγορούνται για αντιαμερικανική δράση, φυλακίζονται και αποκλείονται από την κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ, μένοντας στην ιστορία ως οι ”Δέκα του Χόλυγουντ”: Άλβα Μπέσι, Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, Λέστερ Κόουλ, Εντουαρντ Ντμίτρικ, Ρινγκ Λάρντνερ Τζούνιορ, Τζον Χάουαρντ Λόσον, Άλμπερτ Μαλτζ, Σάμιουελ Όρνιτζ, Έντριαν Σκοτ και Ντάλτον Τράμπο. Στη διάρκεια του “Κόκκινου Τρόμου” (Red Scare), που διαρκεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 έως τα τέλη του 1950, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί, αλλά και επιστήμονες, συνθέτες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και πολίτες κάθε τάξης καλούνται να καταθέσουν τα αντικομμουνιστικά φρονήματά τους.

Η “μαύρη λίστα” του Χόλυγουντ περιλαμβάνει 324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάζονται με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Ορισμένοι από αυτούς “συμμορφώνονται”, άλλοι αρνούνται και διαφεύγουν στο εξωτερικό, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, Tζόζεφ Λόουζι και Ζυλ Ντασέν και άλλοι συνεργάζονται καταδίδοντας τους “κομμουνιστές” συναδέλφους τους. Ο Τζακ Γουόρνερ και Λούις Μάγερ (οι δύο μεγιστάνες του Χόλυγουντ), ο Γκάρι Κούπερ, Ρόμπερτ Τέιλορ, Σαμ Γουντ, Ελία Καζάν και Γουόλτ Ντίσνεϊ είναι μόνο μερικές από τις διασημότητες που συνεργάζονται με την επιτροπή, καταδίδουν συναδέλφους τους και συνεχίζουν ανενόχλητοι την καριέρα τους.

Αποκορύφωση του παραλογισμού της μαύρης λίστας, η βράβευση με Όσκαρ σεναρίου ενός διωκόμενου. Το 1956, κάποιος Ρόμπερτ Ριτς κερδίζει Όσκαρ σεναρίου για την ταινία “The Brave One”, του Ίρβινγκ Ράπερ. Ο βραβευθείς απουσιάζει από τη λαμπρή τελετή και πώς όχι, αφού πίσω από το ψευδώνυμο αυτό κρυβόταν ο εκδιωχθείς Ντάλτον Τράμπο. Θύμα του Κόκκινου Τρόμου και ο σκηνοθέτης Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, ο οποίος αμέσως μετά την αποφυλάκισή του γυρίζει το 1953 την ταινία, το “Αλάτι της γης”. Το συνεργείο και οι ηθοποιοί δέχονται επιθέσεις από την Κου Κλουξ Κλαν, ενώ η Μεξικάνα πρωταγωνίστρια της ταινίας Ροζάουρα Ρεβουέλτας συλλαμβάνεται και απελαύνεται από τις ΗΠΑ με την κατηγορία ότι έχει περάσει παράνομα τα σύνορα. Όταν η ταινία ολοκληρώνεται, κανένας κινηματογράφος δε δέχεται να την προβάλει και έως το 1964 είναι απαγορευμένη στην Αμερική

Το 1959 η “μαύρη λίστα” παύει και τύποις να ισχύει, ενώ λίγο νωρίτερα οι προγραμμένοι αρχίζουν να αποκαθίστανται. Κάποιοι προλαβαίνουν να ξαναπιάσουν το νήμα από εκεί που το έχουν αφήσει, για κάποιους άλλους είναι πολύ αργά. Το κοινό θυμάται την πορεία διαμαρτυρίας στην Ουάσιγκτον των Χένρι Φόντα, Ντάνι Κέι, Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και Λορίν Μπακόλ , την ορθή στάση των Κάθριν Χέπμπορν και Σπένσερ Τρέισι, τον Τζιν Κέλι.
 
Εκατοντάδες άλλοι λιγότερο γνωστοί, στο ξεκίνημά τους ή στη δύση τους, έσβησαν άσημοι, φτωχοί και παραγκωνισμένοι κοινωνικά.

Τρίτη 20 Μαΐου 2014

Κυριακή 25/5: Πεθαίνοντας στα 30 (αφιέρωμα στο Γαλλικό Μάη)


Αφιέρωμα στο γαλλικό Μάη.

Κυριακή 25 Μαΐου, στις 8:00μ.μ. Προβολή ταινίας:

Πεθαίνοντας στα 30/ Mourir à 30 ans

Σκηνοθεσία, σενάριο Ρομάν Γκουπίλ. Ντοκιμαντέρ, 95’, Γαλλία, 1982.

Ο Ρομάν Γκουπίλ, 16 ετών το 1968, φοιτά στο λύκειο Κοντορσέ, ασχολείται ερασιτεχνικά με τον κινηματογράφο και παράλληλα έχει ενεργή συμμετοχή στο μαθητικό-φοιτητικό κίνημα τις παραμονές του γαλλικού Μάη. Κολλητός, λίγο μεγαλύτερος και “καθοδηγητής” του ο Μισέλ Ρεκανατί. Ο Μισέλ ηγέτης του μαθητικού κινήματος το Μάη του '68 και στη συνέχεια επικεφαλής των "ομάδων περιφρούρησης" της τροτσκιστικής Επαναστατικής Κομμουνιστικής Νεολαίας (JCR), είναι ένας από τους πρώτους που στις 22 του Μάρτη καταλαμβάνουν τη γραμματεία της Ναντέρ και στη συνέχεια, δίνει το παρόν σε όλες τις αποφασιστικές στιγμές του Μάη. Στην κατάληψη του πανεπιστημίου της Σορβόννης, τα οδοφράγματα του Καρτιέ Λατέν, τις γενικές απεργίες, τα συλλαλητήρια, τις θυελλώδεις ομιλίες στο Οντεόν. Ο Ρομάν Γκουπίλ βρίσκεται στο πλευρό του, με μια οχτάρα κάμερα στο χέρι, ζώντας μαζί του τις 34 ημέρες που διαρκεί η εξέγερση. Μετά το Μάη, οι δρόμοι τους χωρίζουν. Ο μεν Ρομάν ακολουθεί καριέρα στο κινηματογράφο, ο δε Μισέλ παραμένει ένας οπαδός της «διαρκούς εξέγερσης».

Δέκα χρόνια αργότερα μετά την καταστροφή του οράματός του, ο Μισέλ Ρεκανατί, όταν συνειδητοποιεί την ήττα, αρνείται να συμβιβαστεί και να ενταχτεί στο «σύστημα» προτιμώντας να δώσει τέλος στη ζωή του πριν κλείσει τα 30, το 1978… Τέσσερα χρόνια μετά, ο παλιός του φίλος τιμά τη μνήμη του και συνάμα τον ίδιο το Μάη με την ταινία “Πεθαίνοντας στα 30”. Το φιλμ του Γκουπίλ από τη μια καταγράφει ”από πρώτο χέρι” τις στιγμές της εξέγερσης, από την άλλη εστιάζει στο πρόσωπο του Μισέλ, τόσο του επαναστάτη που στέκει ανυποχώρητος, όσο και του ευαίσθητου νεαρού που κουβαλάει τραύματα από την παιδική του ηλικία. Το φιλμ του Γκουπίλ δε βγάζει κανένα είδος επίπλαστης νοσταλγίας. Δε δοξάζει τον Μάη, ούτε τον αποδομεί. Δεν έχει κανέναν ηρωικό τόνο. Βλέπει την όλη κατάσταση περισσότερο σαν ταινία ενηλικίωσης, παρά σαν φλογισμένα γεγονότα. Δεν είναι μια αναπόληση των “παλιών καλών καιρών”, αλλά μια επιστολή στο παρελθόν γεμάτη φρεσκάδα και χιούμορ. Είναι μια μοναδική μαρτυρία “από τα μέσα” για όλους αυτούς που προτίμησαν “να καούν παρά να σκουριάσουν”, γι’ αυτούς που πραγματικά πλήρωσαν το τίμημα της ουτοπίας, αυτούς που πίστεψαν σχεδόν παθολογικά στη δυνατότητα ενός καλύτερου κόσμου.

Τα γεγονότα του Μάη του 1968

2 Μαΐου: Το πανεπιστήμιο της Ναντέρ, στα περίχωρα του Παρισιού, μετά από μήνες συγκρούσεων, κλείνει με λοκ άουτ από τη διεύθυνσή του.

3 Μαΐου: Συνάντηση των σπουδαστών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης για να διαμαρτυρηθούν για το κλείσιμο και την αποβολή φοιτητών της Ναντέρ.

6 Μαΐου: Κάλεσμα σε πορεία για την εισβολή της αστυνομίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Πορεία 20.000 φοιτητών και καθηγητών στη Σορβόνη, η οποία παραμένει κλειστή από την αστυνομία. Ακολουθούν οδομαχίες, πρόχειρα οδοφράγματα. Εκατοντάδες φοιτητές συλλαμβάνονται. Στις κινητοποιήσεις μπαίνουν και οι μαθητές.

7 Μαΐου: Μαθητές, φοιτητές, εργάτες συγκεντρώνονται στην Αψίδα του Θριάμβου απαιτώντας: την απόσυρση όλων των ποινικών κατηγοριών εναντίον των συλληφθέντων, την απόσυρση της αστυνομίας και το άνοιγμα των Πανεπιστημίων της Ναντέρ και της Σορβόνης.

10 και 11 Μαΐου: Ένα τεράστιο πλήθος μαζεύεται στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Η αστυνομία τους εμποδίζει να διασχίσουν το ποτάμι. Στήνονται οδοφράγματα. Η αστυνομία επιτίθεται με σκληρότητα. Εκατοντάδες τραυματισμοί και συλλήψεις. Κύμα αλληλεγγύης

13 Μαΐου: Γενική απεργία. 1.000.000 Γάλλοι βγαίνουν στους δρόμους του Παρισιού. Οι επαναστατημένοι αμφισβητίες κατεβάζουν, όπως λένε, τη δημοκρατία στους δρόμους. “Φαντασία στην εξουσία”, “Απαγορεύεται το απαγορεύεται”, “Να ‘στε ρεαλιστές, ζητήστε το αδύνατο”, “Ντε Γκωλ παραιτήσου”, “Ούτε Θεός ούτε αφέντης”. Ο πρωθυπουργός Ζωρζ Πομπιντού ανακοινώνει την απελευθέρωση των κρατουμένων και την επαναλειτουργία του πανεπιστημίου της Σορβόνης.

Όταν ανοίγει το Πανεπιστήμιο οι φοιτητές το καταλαμβάνουν και το ανακηρύσσουν “λαϊκό πανεπιστήμιο”. Στήνονται 401 λαϊκές επιτροπές δράσης στο Παρίσι και αλλού. Καθιστική διαμαρτυρία στις αεροπορικές εγκαταστάσεις στη Ναντ. Απεργία στο εργοστάσιο συναρμολόγησης της Renault στη Ρουέν, η οποία επεκτείνεται στα κατασκευαστικά εργοστάσια. Μέχρι τις 16 Μαΐου οι εργάτες καταλαμβάνουν περίπου 50 εργοστάσια.

17 Μαΐου: 2.000.000 εργαζόμενοι και στη συνέχεια 10.000.000 απεργούν. Τα 2/3 του γαλλικού εργατικού δυναμικού απεργεί την εβδομάδα που ακολουθεί. Απαιτούν την παραίτηση της κυβέρνησης και του προέδρου Σαρλ Ντε Γκωλ. Προσπαθούν να αναλάβουν την αυτοδιοίκηση των εργοστασίων. Η ηγεσία των συνδικάτων διαπραγματεύεται αύξηση του μισθού, αλλά οι εργάτες αρνούνται να επιστρέψουν στις θέσεις τους.

30 Μαΐου: Εκατοντάδες χιλιάδες βαδίζουν στους δρόμους του Παρισιού, φωνάζοντας “Αντίο Ντε Γκωλ”.

Ο Σαρλ Ντε Γκωλ αναγγέλλει τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και ανακοινώνει εκλογές για τις 23 Ιουνίου, Διατάζει τους εργαζόμενους να γυρίσουν στις δουλειές τους, απειλώντας να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Τον Ιούνιο η οπισθοχώρηση της κοινωνικής εξέγερσης είναι πλέον ορατή. Οι εργαζόμενοι επιστρέφουν βαθμιαία στις δουλειές τους, ωθημένοι από την κομματική CGT και τον πολιτικό της φορέα το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που έχει καταδικάσει την εξέγερση και δε συμμετέχει, ενώ τα κατειλημμένα εργοστάσια εκκενώνονται βίαια από την αστυνομία. Η κυβέρνηση καταργεί διάφορες αριστερές οργανώσεις. Οι δυνάμεις καταστολής επανακτούν υπό τον έλεγχό τους τη Σορβόνη. O Σαρλ Ντε Γκωλ θριαμβεύει στις εκλογές.

Η ερμηνεία του Γαλλικού Μάη μπορεί να δοθεί από αρκετές πλευρές. Εδώ απλά ας παραθέσουμε τα λόγια του Μεξικανού ποιητή Octavio Paz που είπε κάποτε ότι τα γεγονότα εκείνου του Μάη αποτελούσαν “το θέαμα, τη φιέστα της επανάστασης” ή “μία φιέστα προς τιμήν της επανάστασης” και ότι στο γαλλικό Μάη του ’68 “η τελετή ήταν πραγματική, αλλά η επικληθείσα θεότητα ήταν ένα φάντασμα“.

Τρίτη 13 Μαΐου 2014

Προβολή ταινίας: Ο εγωιστής γίγαντας

Κυριακή 18 Μαϊου, 8μμ


Δραματική, Αγγλία, 2013, 91’
 της Κλίο Μπάρναρντ με τους Κόνερ Τσάπμαν, Σον Τόμας, Σον Γκίλντερ

Ο “Εγωιστής Γίγαντας” μας παραπέμπει στο διήγημα του Όσκαρ Ουάιλντ μόνο που στην ταινία της, η Κλίο Μπάρναρντ κρατάει μόνο μερικές αλληγορικές αναφορές, παρουσιάζοντας αντί για ένα μυθικό γίγαντα, τον κήπο του και το μικρό Χριστό, δύο 13άρηδες φίλους, τον Άρμπορ και το Σουίφτι, οι οποίοι μεγαλώνουν σε μια πόλη του εγγλέζικου Βορρά. Όταν τους αποβάλλουν από το σχολείο και ζώντας σαν ξένοι στην ίδια τους τη γειτονιά, τα δύο αγόρια γνωρίζουν τον Κίτεν, ένα ρακοσυλλέκτη της περιοχής. Στην προσπάθειά τους να βγάλουν κάποια χρήματα, αλλά και να βρουν ένα σκοπό στη ζωή τους, ξεκινούν να δουλεύουν για εκείνον συλλέγοντας μεταλλικά απορρίμματα και καλώδια, χρησιμοποιώντας ένα άλογο κι ένα κάρο. Η σχέση των δύο παιδιών μαζί του αλλάζει τις μεταξύ τους ισορροπίες­. Η φιλία των δύο αγοριών δοκιμάζεται. Η ένταση κορυφώνεται οδηγώντας σε ένα τραγικό γεγονός, το οποίο θα τους μεταμορφώσει.

Στη Βρετανία του 21ου αιώνα η εργατική τάξη δεν πάει στον παράδεισο, αλλά μένει εγκλωβισμένη σε ένα αλλοτριωμένο καθαρτήριο. Με σκηνοθετική οξυδέρκεια και ρεαλισμό η Κλίο Μπάρναρντ απογυμνώνει τη ρουτίνα μιας χρεοκοπημένης σε κάθε επίπεδο πραγματικότητας, εργασιακής, σχολικής, οικογενειακής. Με πικρό χιούμορ και σκληρή ειλικρίνεια καταγράφει γλαφυρά το οριστικό τέλος της κοινωνικής κατανόησης ακολουθώντας τους ήρωές της σε μια επώδυνη διαδρομή προς την ενηλικίωση.

Τρίτη 6 Μαΐου 2014

Προβολή ταινίας: Το μερίδιο των αγγέλων

Κυριακή 11 Μαΐου στις 8μμ


Κωμωδία του Κεν Λόουτς, 2012, 101', Αγγλία
με τους: Τζον Χένσοου, Πολ Μπράνιγκαν, Ρότζερ Άλαν

Ο νεαρός Ρόμπι, μικροαπατεώνας που πρόκειται σύντομα να γίνει πατέρας, καταδικάζεται μαζί με άλλα “παραβατικά” παιδιά από το δικαστήριο σε καταναγκαστική κοινωνική εργασία. Η γευσιγνωστική ικανότητά του, μια ετερόκλητη παρέα κι ένα πανάκριβο μαλτ ουίσκι θα τους δώσουν μια απρόσμενη διέξοδο. “Tο μερίδιο των αγγέλων” αναφέρεται στο 2% της ποσότητας του ουίσκι που εξατμίζεται κατά τη διαδικασία της παλαίωσής του μέσα στο βαρέλι. Μια μικρή ποσότητα πανάκριβου και πολύτιμου ουίσκι θα εξαφανιστεί αντίστοιχα, αφού θα υποκλαπεί από μια ομάδα νεαρών μικροαπατεώνων.

O Κεν Λόουντς παίρνει την ευκαιρία να διηγηθεί μια ιστορία για απόκληρους της κοινωνίας μέσα από ένα διασκεδαστικό σενάριο που φέρει έναν αέρα σκωτσέζικης κουλτούρας και “μυρίζει” παλιό καλό ουίσκι. Ο σκηνοθέτης θεωρεί ότι η ανεργία αποτελεί ένα μέσο της κυρίαρχης τάξης για να ασκήσει πειθαρχία στους εργαζόμενους και ότι η βία, ο εθισμός και η εγκληματικότητα είναι αποτέλεσμα μιας προσχεδιασμένης διαδικασίας εξέλιξης. Με σκωτσέζικο χιούμορ καταθέτει ένα έργο συγκινητικό και διασκεδαστικό γεμάτο επαναστατικότητα και ανθρωπισμό.