Αφιέρωμα: Η “Μαύρη Λίστα” του Χόλυγουντ – Η λαίλαπα του Μακαρθισμού

Το Σεπτέμβριο του 1947, δεκαεννιά παράγοντες της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας καλούνται να παρουσιαστούν ενώπιον της Επιτροπής κατά των Αντιαμερικανικών Ενεργειών, HUAC (House on Un-American Activities Committee), η οποία έχει συσταθεί ήδη από το 1938. Στόχος της επιτροπής είναι να αποδείξει ότι “μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος” κυριαρχούν στην Ένωση Σεναριογράφων και ότι προπαγανδίζουν υπόγεια τις ιδέες τους στις ταινίες. Είναι η αρχή του Μακαρθισμού (Τζόζεφ Μακάρθι, πρόεδρος της HUAC). 

Δέκα απ' αυτούς αρνούνται να καταθέσουν, δηλώνοντας ότι δεν έχουν να δώσουν εξηγήσεις για τις προσωπικές πολιτικές επιλογές τους και καταγγέλλουν την επιτροπή ως αντισυνταγματική. Κατηγορούνται για αντιαμερικανική δράση, φυλακίζονται και αποκλείονται από την κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ, μένοντας στην ιστορία ως οι ”Δέκα του Χόλυγουντ”: Άλβα Μπέσι, Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, Λέστερ Κόουλ, Εντουαρντ Ντμίτρικ, Ρινγκ Λάρντνερ Τζούνιορ, Τζον Χάουαρντ Λόσον, Άλμπερτ Μαλτζ, Σάμιουελ Όρνιτζ, Έντριαν Σκοτ και Ντάλτον Τράμπο. Στη διάρκεια του “Κόκκινου Τρόμου” (Red Scare), που διαρκεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 έως τα τέλη του 1950, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί, αλλά και επιστήμονες, συνθέτες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και πολίτες κάθε τάξης καλούνται να καταθέσουν τα αντικομμουνιστικά φρονήματά τους.

Η “μαύρη λίστα” του Χόλυγουντ περιλαμβάνει 324 ονόματα, ενώ περίπου 200 ακόμη άνθρωποι του κινηματογράφου αναγκάζονται με ποικίλους τρόπους να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Ορισμένοι από αυτούς “συμμορφώνονται”, άλλοι αρνούνται και διαφεύγουν στο εξωτερικό, όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, Tζόζεφ Λόουζι και Ζυλ Ντασέν και άλλοι συνεργάζονται καταδίδοντας τους “κομμουνιστές” συναδέλφους τους. Ο Τζακ Γουόρνερ και Λούις Μάγερ (οι δύο μεγιστάνες του Χόλυγουντ), ο Γκάρι Κούπερ, Ρόμπερτ Τέιλορ, Σαμ Γουντ, Ελία Καζάν και Γουόλτ Ντίσνεϊ είναι μόνο μερικές από τις διασημότητες που συνεργάζονται με την επιτροπή, καταδίδουν συναδέλφους τους και συνεχίζουν ανενόχλητοι την καριέρα τους.

Αποκορύφωση του παραλογισμού της μαύρης λίστας, η βράβευση με Όσκαρ σεναρίου ενός διωκόμενου. Το 1956, κάποιος Ρόμπερτ Ριτς κερδίζει Όσκαρ σεναρίου για την ταινία “The Brave One”, του Ίρβινγκ Ράπερ. Ο βραβευθείς απουσιάζει από τη λαμπρή τελετή και πώς όχι, αφού πίσω από το ψευδώνυμο αυτό κρυβόταν ο εκδιωχθείς Ντάλτον Τράμπο. Θύμα του Κόκκινου Τρόμου και ο σκηνοθέτης Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, ο οποίος αμέσως μετά την αποφυλάκισή του γυρίζει το 1953 την ταινία, το “Αλάτι της γης”. Το συνεργείο και οι ηθοποιοί δέχονται επιθέσεις από την Κου Κλουξ Κλαν, ενώ η Μεξικάνα πρωταγωνίστρια της ταινίας Ροζάουρα Ρεβουέλτας συλλαμβάνεται και απελαύνεται από τις ΗΠΑ με την κατηγορία ότι έχει περάσει παράνομα τα σύνορα. Όταν η ταινία ολοκληρώνεται, κανένας κινηματογράφος δε δέχεται να την προβάλει και έως το 1964 είναι απαγορευμένη στην Αμερική

Το 1959 η “μαύρη λίστα” παύει και τύποις να ισχύει, ενώ λίγο νωρίτερα οι προγραμμένοι αρχίζουν να αποκαθίστανται. Κάποιοι προλαβαίνουν να ξαναπιάσουν το νήμα από εκεί που το έχουν αφήσει, για κάποιους άλλους είναι πολύ αργά. Το κοινό θυμάται την πορεία διαμαρτυρίας στην Ουάσιγκτον των Χένρι Φόντα, Ντάνι Κέι, Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και Λορίν Μπακόλ , την ορθή στάση των Κάθριν Χέπμπορν και Σπένσερ Τρέισι, τον Τζιν Κέλι.

 

Εκατοντάδες άλλοι λιγότερο γνωστοί, στο ξεκίνημά τους ή στη δύση τους, έσβησαν άσημοι, φτωχοί και παραγκωνισμένοι κοινωνικά.